Shaqooyinka laga rabo qofka Maamule noqda
Halkaan waxa aynu ku soo qaadan doonaa shaqooyinka looga
baahan yahay qofka maamule ah, heer kasta oo uu joogo. Si kastaba ha ahaatee,
maamulaha waxaa laga filayaa hawlo kala duwan iyadoo ku xiran heerkiisa —
maamule hoose, dhexe, ama sare. Mar kasta waxa jira shaqooyin muhiim ah oo ay
tahay in ay qabtaan, kuwaas oo badanaa lagu soo koobay afar qaybood.
- 1- Go`aan qaadasho. Decision-Making for Managers:
Go’aan
qaadashada (Decision-Making)
ee maamulka waxay ka dhigan tahay habka lagu go’aansado lana doorto ikhtiyaarka
(Option) ugu habboon ee lagu gaari karo natiijooyinka (Outcomes) la doonaayo.
Inkastoo hababka (Approaches) ay kala duwanaan karaan, badanaa waxay ku
bilaabataa in la qeexo arrinta (Issue) taagan, la qiimeeyo fursadaha (Options)
kala duwan, ka dibna la doorto waddada (Path) ugu fiican iyadoo lagu
saleynaayo arrimaha muhiimka u ah ganacsiga (Business).
Inkasta oo ay u muuqan karto arrin fudud, hadana sidaas mar
walba ma aha. Marka xaalad (Situation) la joogo, qofka go’aan qaadashada
wanaagsan leh (Good Decision-Maker) waxaa laga yaabaa inuu:
- · Miisaamo faa’iidooyinka (Pros) iyo khasaaraha (Cons),
- · Sameeyo saadaal ama tijaabooyin (Scenarios) lagu arko natiijooyinka (Outcomes) kala duwan,
- · Talo ka soo qaato daneeyayaasha (Stakeholders) iyo khubarada (Experts),
- · Doorto xalka (Solution) ugu fiican ee isku dheellitira kharashka (Costs), faa’iidada (Benefits), iyo khatarta (Risks).
- 2 Qorsheynta . Planing
Qorsheynta (Planning) waa shaqo aasaasi ah oo maamulka
(Managerial Function) ah, taas oo ka dhacda heer kasta oo urur (Organization)
ah, ma aha oo kaliya heerka ugu sarreeya. Inkastoo maamulayaasha heer sare
(Top-Level Managers) ay diiradda saaraan qorsheynta istiraatiijiga ah ee
muddada fog (Long-Term Strategic Planning), haddana maamulayaasha dhexe
(Middle-Level Managers) iyo kuwa hoose (Lower-Level Managers) sidoo kale waxay
ka qayb qaataan qorsheynta, balse iyadoo kala duwan xagga baaxadda
(Scope) iyo muddada (Time Horizon).
Maamulayaashaan waxay horumariyaan qorshayaal istiraatiiji
ah oo heer dhexe (Tactical Plans) iyo qorshayaal hawlgal (Operational Plans)
ah, kuwaas oo taageera yoolalka guud ee istiraatiijiga ah (Strategic Goals)
1- .3. Directing for managers. Howlmaalmeedka shaqada.
Hagidda (Directing) waa geeddi-socod ay maamulayaashu ku farayaan, ku hagoogayaan, kana kormeeraan waxqabadka shaqaalaha si loo gaaro yoolal hore loo sii qorsheeyay.
Hagidda waxaa lagu tilmaamaa inay tahay wadnaha
geeddi-socodka maamulka. Qorsheynta, abaabulka iyo shaqaaleynta midna ma
laha muhiimad haddii shaqada hagidda aysan dhicin.
Hagiddu waxay bilaabataa ficilka, waana halka uu
shaqada dhabta ahi ka bilaabato. Waxaa la yiraahdaa hagiddu waa qayb ku saabsan
arrimaha aadanaha. Si fudud haddii loo dhigo, hagiddu waa bixinta tilmaamo iyo
hagitaan si shaqaaluhu ugu qabtaan shaqada sida saxda ah.
Dhinaca maamulka, hagiddu waxay ka kooban tahay
dhammaan hawlaha loogu talagalay in lagu dhiirrigeliyo shaqaalaha hoos yimaada
(Subordinates) si ay si hufan (Efficiently) oo wax ku ool ah (Effectively) u
shaqeeyaan.
1- 4. Kormeerka iyo Qiimaynta
Kormeerka iyo Qiimaynta (Monitoring and Evaluation -
M&E) waa hab joogto ah (continuous process) oo lagu cabbiro sida
mashruuc (project), barnaamij (program), ama urur (organization) u shaqeynayo
(performing) iyo sida uu u gaadhayo yoolalkiisa (achieving its goals). Waxaa
muhiim ah in laga hirgeliyo heer kasta oo maamulka (every level of
management) si loo hubiyo isla xisaabtanka (accountability), go’aan qaadashada
ku saleysan xogta (evidence-based decision-making), iyo horumar joogto ah
(continuous improvement).
Kormeerka iyo qiimayntu waxay ku lug leedahay ururinta iyo
falanqaynta xogta (collecting and analyzing data) si joogto ah, si loo
daba-galo horumarka (track progress), loo ogaado caqabadaha (identify
challenges), loona sameeyo isbeddelada lagama maarmaanka ah (make necessary
adjustments).
Markii muddo la joogo, waxaa la is barbardhigaa wixii la
qorsheeyey iyo wixii dhab ahaan la fuliyey, si loo qaato go’aan ku saabsan
mustaqbalka. Sanadkii, dhowrka bilood, ama iyadoo loo eegayo dhaqanka
shirkadda, waxaa lagu sameeyaa isbarbardhiggan si loo sameeyo isbeddelo loona
qaato go’aanno sax ah.
F.G afarta shaqo si u qabto qofka maamule ah, waxaa laga
rabaa in uu leeyahay awood maamul, xirfad maaliyadeed, la-macaamilka bulsho in
uu ku fiican yahay, iyo aqoon kale oo dheeraad ah.
Gabagabadii muuqaalka, Dr. Axmed Khadar Cabdi Jaamac, waxa uu ku soo gabagabeeyey isagoo leh: Qofka
maamula ah waxa ugu muhiimsan ee laga rabo waa la macaamilka bulshada.
Maamulaha ma la shaqeeyo mashiinno kaliya, balse wuxuu la shaqeeyaa dad. Waa in
uu maamuli karaa habdhaqanka dadka, waxa ay sameynayaan, dareenkooda iyo sida
ay u dareemayaan. Waxa uu sidoo kale u baahan yahay inuu dadka hagi karo,
saameyn ku yeesho, kalsoonidooda kasbado, isla markaana adeegsado xirfaddiisa
iyo aqoontiisa si uu dadka shaqo u siiyo, una dhiirrigeliyo si ay u gaaraan
hadafka la hiigsanayo una gutaan shaqadooda si wanaagsan.
Qoraalkaan waxaa laga soo diyaariyey muuqaal oo baahiyey Dr, Axmed Khadar Cabdi jaamac bartiisa You tube, qoraalka waxaa raacsan faahfaahin aan ugu talagalney akhristiyaasheena iney si wacan u fahmaan. lifaaqa hoose waxaa ku yaalo muuqaalka DR.
Farshaxanka iyo diyaarinta qoraalkaan waxaa leh agaasimaha mareegta Keyd. Mudane Axmed Carab